μετάφραση Σπύρος Μπόικος

John Pule, Η Διαφωνία, 2014

Αγαπητοί φίλοι και φίλες,

χαιρετισμούς από τη διεύθυνση της Τριηπειρωτικής.

 

Την προηγούμενη βδομάδα το Agence France-Presse απέκτησε πρόσβαση σε ένα προσχέδιο μιας αναφοράς του ΟΗΕ με τίτλο “Ειδική αναφορά σχετικά με τους ωκεανούς και την κρυόσφαιρα σε ένα κλίμα που αλλάζει”. Το εννιακοσίων σελίδων κείμενο είναι μια μελέτη των ωκεανών από τη Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλάγή (IPCC), το σώμα εκείνο του ΟΗΕ που τιμήθηκε με το Νόμπελ Ειρήνης το 2007. Τα δημοσιευμένα αποσπάσματα προκαλούν ρίγη. “Οι ίδιοι ωκεανοί που τροφοδότησαν την ανθρώπινη εξέλιξη” λέει το έγγραφο “πρόκειται να προκαλέσουν δυστυχία σε πλανητική κλίμακα αν δεν τερματιστεί η μόλυνση από άνθρακα που αποσταθεροποιεί το θαλάσσιο περιβάλλον της γής”.

Αν δεν υπάρξουν σημαντικές μειώσεις στις ανθρωπογενείς εκπομπές άνθρακα, τουλάχιστον το 30% των επιφανειακών μόνιμα παγωμένων εδαφών του βορείου ημισφαιρίου είναι πιθανό να λιώσει μέσα στις επόμενες οχτώ δεκαετίες. Αυτό σημαίνει ότι μέχρι το 2050 η στάθμη των ωκεανών θα έχει ανέβει και τα “ακραία φαινόμενα θαλάσσιας στάθμης” θα εξαφανίσουν νησιά και μεγαλουπόλεις που βρίσκονται σε χαμηλό υψόμετρο. Είναι λίγοι οι επιστήμονες που είναι πεισμένοι ότι η άνοδος της θερμοκρασίας μπορεί να περιοριστεί στο όριο του 1,5 βαθμού Κελσίου. Οι περισσοτεροι ελπίζουν να επιτύχουμε τους 2 βαθμούς Κελσίου. Με αυτή την άνοδο της θερμοκρασίας η στάθμη των ωκεανών θα ανέβει αρκετά ώστε να εκτοπιστούν περισσότεροι από 250 εκατομμύρια άνθρωποι. Αυτός ο αριθμός εκτοπισμένων αντιστοιχεί στην πέμπτη μεγαλύτερη χώρα του κόσμου, μετά την Κίνα, την Ινδία, τις ΗΠΑ και την Ινδονησία.

Η αναφορά στην οριστική της μορφή θα δημοσιευτεί στις 25 Σεπτέμβρη, δυο μέρες μετά την έκτακτη Σύνοδο για το Περιβάλλον την οποία έχει συγκαλέσει ο ΓΓ του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτιέρες στη Νέα Υόρκη. Στα τέλη Αυγούστου ο Γκουτιέρες μίλησε στη Διεθνή Διάσκεψη για την Ανάπτυξη της Αφρικής στο Τόκιο, όπου υπογράμμισε ότι “Λίγα πράγματα υπονομεύουν την ανάπτυξη όσο οι καταστροφές”. Αναφερόταν στον φοβερό κυκλώνα Ιντάι που χτύπησε τη Μοζαμβίκη, καταστρέφοντας το 90% της περιοχής γύρω από την πόλη της Μπέιρα. Το βίντεο που τράβηξε με drone η Διεθνής Ένωση του Ερυθρού Σταυρού και της Ερυθράς Ημισέληνου είναι σοκαριστικό:

Οι καταστροφές δεν είναι σπάνιες. Ο τυφώνας Ντόριαν σάρωσε την Καραϊβική με καταστροφική σφοδρότητα. Ο Γκουτιέρες αναφέρθηκε στις πυρκαγιές στον Αμαζόνιο, ένα έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, όπως της χαρακτήρισε η οργάνωση αγροτών La Via Campesina. Το παρακάτω βίντεο (Η Βραζιλία στις φλόγες) από το περιοδικό Brasil de Fato προκαλεί δυσάρεστα συναισθήματα:

“Οι κατακτήσεις δεκαετιών βιώσιμης ανάπτυξης θα μπορούσαν να χαθούν μέσα σε ένα βράδυ” δήλωσε ο Γκουτιέρες σχετικά με τις αυξανόμενες καταστροφές. Και πρόκειται να έχουμε περισσότερες τέτοιες καταστροφές. “Βρισκόμαστε καθ’ όδόν” είπε ο Γκουτιέρες “το 2015-2019 να είναι η θερμότερη πενταετία από όταν υπάρχουν καταγραφές”. Ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός λέει ότι σήμερα έχουμε την υψηλότερη συγκέντρωση διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα στην παγκόσμια ιστορία. Σχετικά με τους ωκεανούς, ο Οργανισμός αναφέρει ότι τα θαλάσσια θερμικά φορτία στα ανώτερα 700 μέτρα και στα ανώτερα 2000 μέτρα το 2018 ήταν “είτε τα υψηλότερα είτε τα δεύτερα υψηλότερα που έχουν καταγραφεί”.

Η υπαιτιότητα εκτείνεται σε διάφορα επίπεδα. Τόσο η Μοζαμβίκη όσο και η Βραζιλία βρίσκονται αντιμέτωπες με τις καταστροφικές επιδράσεις της κλιματικής καταστροφής, αλλά στην περίπτωση της Βραζιλίας υπάρχει επίσης ένας πιο συγκεκριμένος υπαίτιος, οι υλοτομικές και εξορυκτικές εταιρίες. Αν επρόκειτο να δέιξουμε με το δάχτυλο, ένα ή δυο χέρια δεν θα ήταν αρκετά. Οι υποδείξεις πρέπει να απευθυνούν στα κονγκλόμερατ του χρηματοπιστωτικού συστήματος και της ενέργειας που πλουτίζουν από τον άνθρακα. Αντίστοιχα θα πρέπει να απευθυνθούν και στις χώρες του G7 και του ΟΟΣΑ που αρνούνται να διαπραγματευτούν καλή τη πίστη στις διαπραγματεύσεις για το κλίμα.

Η απόδοση ευθυνών θα ήταν ελλειπής αν δεν στρέφοταν με εξαιρετική σφοδρότητα στη διπλοπρόσωπη συμπεριφορά των ανεπτυγμένων χωρών. Ο καθηγητής του Ινστιτούτου Κοινωνικών Επιστημών Τάτα του Μουμπάι Τ. Τζαγιαραμάν δήλωσε στο περιοδικό Κούριερ της Ουνέσκο ότι η συζήτηση για το φόρο άνθρακα και τις συναλλαγές άνθρακα είναι παραπέτασμα καπνού. Γιατί αυτές οι χώρες “δεν ορίζουν συγκεκριμένους στόχους που θα πρέπει να επιτευχθούν από συγκεκριμένες βιομηχανίες; Θα πρέπει να ισχύσουν αυστηρότεροι κανονισμοί. Αλλιώς θα έπρεπε να αναγκαστούν να πληρώσουν πρόστιμα”. “Το να πιστεύουμε ότι μπορούμε να πείσουμε με το καλό τις εταιρίες ώστε να συμπεριφέρονται ηθικά ή ότι μπορούμε να τις τρομάξουμε ώστε να πάρουν τα σωστά μέτρα, μου φαίνεται λίγο παράλογο”, είπε ο Τζαγιαραμάν. Οι ανεπτυγμένες χώρες συνέχισε, πρέπει να “μεταβούν πολύ γρήγορα σε πράσινες τεχνολογίες”, το οποίο δεν σημαίνει απλά να αντικαταστήσουν τα ορυκτά καύσιμα (από άνθρακα σε αέριο), αλλά σημαίνει ότι πρέπει να μεταβούν σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Από την άλλη πλευρά, οι αναπτυσσόμενες χώρες πρέπει να κάνουν άλματα, αλλά με ένα λογικό τρόπο. Οι δημόσιες συγκοινωνίες στην κινέζικη πόλη του Σενζέν, για παράδειγμα, είναι πλήρως ηλεκτρικές, με το σχέδιο να είναι να γίνουν ηλεκτρικές σύντομα όλες οι συγκοινωνίες στην πόλη:

Οι υπεκφυγές σχετικά με την κλιματική καταστροφή είναι απλώς η ίδια τακτική που ακολουθεί ο καπιταλισμός όταν έρχεται αντιμέτωπος με την ηθική διάσταση της πείνας, της αστεγίας, της αναξιοπρέπειας και της ανισότητας. Υπάρχουν γοητευτικές θεωρίες που επιτρέπουν στην τάξη των καπιταλιστών να συνεχίζουν να απαλλοτριώνουν σχεδόν όλο τον κοινωνικό πλούτο, την ώρα που οι εργαζόμενοι και οι αγρότες ζουν στο όριο της επιβίωσης. Το πρόβλημα δεν είναι η αδράνεια απέναντι στην πραγματικότητα της κλιματικής καταστροφής. Το πρόβλημα είναι η βάσανος της ευμάρειας, οι βαθιές πολισμικές ρίζες του καπιταλισμού, που θα αποτρέψουν μια λύση τόσο στην κοινωνική όσο και την κλιματική καταστροφή.

Βλέπουμε ότι η προσπάθεια κατευθύνεται στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων, όχι των αιτιών. Η στάθμη της θάλασσας ανεβαίνει, οπότε η Τζακάρτα, η πρωτεύουσα της Ινδονησίας, χτίζει ένα παραθαλάσσιο τείχος ύψους 24 μέτρων ενώ το 40% της πόλης βρίσκεται ήδη κάτω από το επίπεδο της επιφάνειας της θάλασσας. Ο πρόεδρος της Ινδονησίας Τζόκο Γουιντόντο ξέρει ότι το τείχος δεν είναι λύση. Έχει ανακοινώσει ότι η τέταρτη μεγαλύτερη χώρα στον κόσμο θα μεταφέρει την πρωτεύουσα της στο νησί του Βόρνεο. Στο μεταξύ ο ΟΗΕ έχει ήδη ξεκινήσει τις προκαταρκτικές συνομιλίες για μια νέα συμφωνία σχετικά με τη Σύμβαση του Δικαίου της Θάλασσας για την διατήρηση και τη βιωσιμότητα της θαλάσσιας βιοποικιλότητας. Όλα αυτά φαντάζουν άτολμα. Το Εθελοντικό Ταμείο Εισφορών αρκείται στο να χρηματοδοτεί τα μικρά νησιωτικά κράτη ώστε να παραβρίσκονται στις διεθνείς συναντήσεις. Δεν υπάρχει πραγματική δέσμευση για να σταματήσουμε την άνοδο της στάθμης της θάλασσας ή την μείωση του pH των ωκεανών. Ο Φακασόα Τεαλέι του Τουβαλού δήλωσε ότι το υπάρχον πλαίσιο είναι “αναποτελεσματικό και ότι ακόμα και αυτές οι συνομιλίες είναι πιθανό να μην έχουν πρακτική αξία σε σχέση με το πρόβλημα. Η ειλικρίνεια του Τεαλέι και η παράδοση στη θάλασσα του Γουιντόντο είναι απογοητευμένα καναρίνια μέσα σε ένα πελώριο ανθρακωρυχείο.

Agung Mangu Putra, Abstraki Ikan, 2001.

Το Τόνγκα, το αρχιπέλαγος νότια του Τουβαλού στον Ειρηνικό Ωκεανό, αντιμετωπίζει τον κίνδυνο του να βυθιστεί από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Τα μεγαλύτερα νησία του Τόνγκα έχουν χτίσει παραθαλάσσια τείχη, αλλά οι κάτοικοι τους βλέπουν ήδη τα μικρότερα νησιά να σκεπάζονται από τον ωκεανό. Που θα πάνε οι 100.000 κάτοικοι του Τόνγκα αν ανέβει κι άλλο η στάθμη; Η Κονάι Χέλου Θάμαν, μια από τις μεγάλες ποιήτριες του Τόνγκα, έγραψε πριν δεκαετίες για το όνειρο της για έναν άλλο κόσμο:

Δεν μπορούμε να δούμε

Μακριά

ούτε μπορούμε να δούμε τί υπήρχε εκεί

αλλά σήμερα βλέπουμε δέντρα

που τα χωρίζει ο άνεμος

και αν τολμήσουμε να κοιτάξουμε

κάτω από το έδαφος

θα βρούμε τις ρίζες τους να τεντώνονται

για να πλησιάσουν

το ένα το άλλο

και με το σιωπηλό τους πλέξιμο

φτιάχνουν το κρυφό τοπίο

του μέλλοντος.

Ivana Kurniawati, Δεν είμαστε πίθηκοι, 2019

Βορειοανατολικά του Τόνγκα είναι η Δυτική Παπούα, το τμήμα του νησιού της Παπούα που κατέχει η Ινδονησία. Η διάθεση για ανεξαρτησία δυναμώνει για ακόμη μια φορά στη Δυτική Παπούα μετά την απαράδεκτη μεταχείριση φοιτητών Παπούα από Ινδονήσιους εθνικιστές στην πόλη της Σουραμπάγια. Αφού οι εθνικιστές τους αποκάλεσαν “πίθηκους”, οι ριζοσπάστες Παπούα απάντησαν: Papua merdeka, itu yang monyet inginkan (Ελεύθερη Παπούα, αυτό θέλουν οι πίθηκοι). Ένας από τους ηγέτες τους, ο Σούρια Άντα, συνελήφθη. Η κατάσταση είναι αρκετά αβέβαιη, με τις αρχές να έχουν αποκόψει από το ίντερνετ τη Δυτική Παπούα. Σε κάποιο μελλοντικό δελτίο θα δημοσιεύσουμε μια συνέντευξη με τον Μπένι Γουέντα του Ενιαίου Μετώπου Απελευθέρωσης της Δυτικής Παπούα.

Ένα από τα διαρκή ζητήματα των απελευθερωτικών κινημάτων στη Νότια Αμερική είναι το ζήτημα της περιφερειακής ολοκλήρωσης. Το ζήτημα προκύπτει τακτικά, και τελευταία ανέκυψε με την αριστερή στροφή στην ήπειρο. Τότε το ζήτημα τέθηκε σαν τμήμα της ταξικής πάλης στην περιοχή: θα έπρεπε οι όροι της ολοκλήρωσης να εξυπηρετούν απλά την ολιγαρχία και τις πολυεθνικές ή η ολοκλήρωση θα έπρεπε να είναι μέσο για την σοσιαλιστική ανάπτυξη; Την περασμένη βδομάδα, στο Ρίο Ντε Τζανέιρο, στο πλαίσιο μιας σειράς εκδηλώσεων που συνδιοργανώνει η Τριηπειρωτική, η Μόνικα Μπρούκμαν και η Μπεατρίς Μπίσο του Ομοσπονδιακού Πανεπιστημίου του Ρίο Ντε Τζανέιρο συναντήθηκαν με τη Μαριάνα Βάσκεζ του Πανεπιστημίου του Μπουένος Άιρες και την Ολίβια Καρολίνο της Τριηπειρωτικής σε μια αίθουσα κατάμεστη από ακαδημαϊκούς, φοιτητές και αγωνιστές για να συζητήσουν το ζήτημα. Η ιδέα της ολοκλήρωσης είναι επίκαιρη και πιεστική, δεν μπορεί να είναι όμως μια ολοκλήρωση χωρίς να εκτιμηθεί σωστά ο ταξικός της χαρακτήρας. Η παγκοσμιοποίηση είναι μια μορφή καπιταλιστικής ολοκλήρωσης. Η ολοκλήρωση χωρών σε ένα πρόγραμμα υπέρ των συμφερόντων της εργατικής τάξης και της αγροτιάς είναι ένα εντελώς διαφορετικό πράγμα. Πώς μπορεί να επιτευχθεί το δεύτερο όταν δεν ευνοεί ο συσχετισμός των δυνάμεων; Αυτό είναι το ερώτημα. Οι εισηγήσεις πρόκειται να δημοσιευτούν σε τόμο από την Τριηπειρωτική.

Έχουν περάσει δέκα χρόνια από όταν ο Ούγκο Τσάβεζ της Βενεζουέλας μίλησε στην κλιματική συνδιάσκεψη στην Κοπενχάγη. Ο Τσάβεζ αναφέρθηκε στην περιφερειακότητα της Λατινικής Αμερικής -κυρίως στην ALBA (τη Μπολιβαριανή Συμμαχία για τους λαούς της Αμερικής μας). Τα πιο αιχμηρά του σχόλια αφορούσαν τα πλουσιότερα άτομα και χώρες του πλανήτη, των οποίων η συμπεριφορά “δειχνει μεγάλη αδιαφορία και έλλειψη αλληλεγγύης με τους φτωχούς, τους πεινασμένους και τους πιο ευάλωτους στις ασθένειες και τις φυσικές καταστροφές”. Οι πλουσιότεροι, είπε ο Τσάβεζ, πρέπει να κάνουν δυο αλληλοσυνδεόμενα πράγματα: πρώτα, “ να θέσουν καθαρές, συγκεκριμένες και δεσμευτικές υποχρεώσεις σχετικά με την ουσιαστική μείωση των εκπομπών τους” και δεύτερο”να αναλάβουν υποχρεώσεις οικονομικής και τεχνολογικής αρωγής απέναντι στις φτωχές χώρες, ώστε αυτές να μπορούν να αντιμετωπίσουν τους καταστροφικούς κινδύνους της κλιματικής αλλαγής”. Απλό.

Ο Τσάβεζ έβλεπε τις ρίζες να προσπαθούν να φτάσουν η μια την άλλη. Αυτή την οπτική όμως δεν την συμμερίζονται οι G7 και ο ΟΟΣΑ. Βλέπουν μόνο τους καρπούς, τους οποίους θέλουν να τους κόψουν και να τους φάνε μόνοι τους. Αυτή είναι η προσέγγιση τους. Είναι η προσέγγιση του άρπαγα, όχι του ανθρώπινου όντος.

Θερμά, Βιτζαίη.

ΥΓ. Όλα τα υλικά μας είναι διαθέσιμα στην ιστοσελίδα μας, συμπεριλαμβανομένων των δελτίων και των φακέλων μας, τα κείμενα εργασίας και τα τετράδια, τα ενημερωτικά σημειώματα και τα red alerts. Τα γραφεία μας βρίσκονται στο Μπουένος Άιρες, το Γιοχάνεσμπουργκ, το Νέο Δελχί και το Σάο Πάολο.